De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) heeft recentelijk aan vier leden van de franchiseorganisatie Rentex boetes opgelegd variërend van 0,5 tot 14 miljoen euro. De reden: een zeer zware overtreding van het kartelverbod. Het boetebesluit is een waarschuwingssignaal voor iedere franchiseorganisatie.
Waar ging het om?
Een aantal ondernemingen op het gebied van textielverzorging, in feite gaat het om wasserijen, is meer dan dertig jaar geleden gaan samenwerken onder de naam Rentex en zich gaan concentreren op het segment gezondheidszorg.De ondernemingen hebben een dochteronderneming Rentex Nederland BV opgericht, waarin iedere deelnemer een gelijk aantal aandelen hield. De aandeelhouders sloten met deze onderneming franchiseovereenkomsten. Verder beslisten de aandeelhouders over toelating van derden tot de organisatie en bepaalden zij eigenlijk alles wat tussen Rentex Nederland en de franchisenemers, dus henzelf, zou gelden.
Naast het opereren onder één en dezelfde naam was het doel van de franchise-organisatie het genereren van inkoopvoordelen, het doen van gezamenlijk onderzoek en het organiseren van een zogenaamde calamiteitenregeling. Het belangrijkste oogmerk was echter de invoering en handhaving van zogenaamde rayons. Nederland werd in regio’s opgedeeld en de regio’s werden verdeeld onder de aandeelhouders tevens franchisenemers. De franchisenemers waren gehouden om potentiële klanten van buiten hun eigen regio door te verwijzen naar het lid van de organisatie binnen wiens regio de toekomstige klant was gevestigd. Als een klant erop stond een contract aan te gaan, dan kon dat op voorwaarde dat de franchisenemer 2% van de bruto-omzet afdroeg aan de franchisenemer in wiens gebied de klant was gevestigd. Op enig moment is de regeling in die zin afgezwakt dat alleen nog de actieve werving van klanten buiten de eigen regio was verboden. Een klant van buiten de eigen regio die zich spontaan aandiende bij een franchisenemer, kon worden bediend zonder dat daaraan gevolgen zouden worden verbonden.
Wat vond de NMa ervan?
De NMa merkte de franchiseorganisatie aan als een verkapt kartel. De aandeelhouders tevens franchisenemers waren concurrenten die onder het mom van franchise marktverdelingsafspraken hebben gemaakt. Dat was, aldus de NMa, niet alleen het geval in de periode waarin het strengere regime gold, maar ook in de periode waarin slechts actieve acquisitie verboden was. Een beroep op de noodzaak van de rayonnering voor het behoud van de identiteit en de reputatie van het netwerk van Rentex kon volgens de NMa niet slagen. De regeling was daarvoor namelijk niet onmisbaar.
Wat is de bredere betekenis van dit besluit?
Het is vooral een waarschuwing voor franchiseorganisaties waarbij de verhouding tussen de franchisegever en één of meer franchisenemers in meer dan alleen een franchiseovereenkomst is geregeld. Is de franchisenemer tevens aandeelhouder in de franchisegever, of bijvoorbeeld lid van de coöperatie die als franchisegever opereert, dan is het raadzaam om na te gaan of het kartelverbod is en wordt gerespecteerd. Daarbij moet natuurlijk niet alleen worden gekeken naar de inhoud van aandeelhoudersovereenkomsten, statuten en protocollen, maar ook naar de uitvoering die daaraan in de praktijk wordt gegeven.
Maar ook voor franchiseorganisaties waarvoor deze bijzondere omstandigheden niet gelden, is het besluit van betekenis. Franchisenemers moeten zich bewust zijn en blijven dat andere franchisenemers –actief in al dan niet aangrenzende gebieden – concurrenten zijn. Bij contacten en eventuele samenwerking met deze concurrenten ligt overtreding van het kartelverbod op de loer. Een organisatie die niet af en toe te maken heeft met klachten van franchisenemers over het gedrag van andere leden, zou zich bovendien de vraag moeten stellen of dat niet ligt aan het feit dat franchisenemers onderling marktgedrag afstemmen en op die manier conflicten mijden.
Geschreven door:
Mr Patricia Hamelberg
Mr Edmon Oude Elferink
Franchising en Mededingingsrecht – CMS Derks Star Busmann
')}